„Architektki” o kobietach w polskiej architekturze | spotkanie

Eseje, które ukazały się w książce pod redakcją Ewy Mańkowskiej-Grin, ukazują wpływ niezwykłych kobiet na polską myśl architektoniczną. „Architektki” to zbiór opowieści poświęconych sześciu wybitnym, kobiecym postaciom polskiej architektury: Dianie Reiterównie, Barbarze Brukalskiej, Helenie Syrkusowej, Halinie Skibiniewskiej, Jadwidze Grabowska-Hawrylak i Anatolii Hryniewickiej-Piotrowskiej. O ich osiągnięciach, 1 marca o godz. 18.00 w Instytucie Kultury Miejskiej, porozmawiają prof. Marta Leśniakowska i prof. Małgorzata Omilanowska. Prowadzenie Irek Grin. Wstęp wolny.

Zamieszczone w książce opowieści poświęcone są sześciu wybitnym architektkom. Teksty o nich próbują uświadomić nam rolę kobiet nie tylko w kształtowaniu modernistycznej wizji architektury i urbanistyki polskiej, ale także mierzą się i spierają z wciąż obecnym stereotypem patriarchalnego świata budowniczych, w którym jedynym „ojcem dzieła” nadal pozostaje mężczyzna-architekt.

Eseje o Dianie Reiterównie (Barbara Zbroja), Barbarze Brukalskiej (Marta Leśniakowska), Helenie Syrkusowej (Rafał Ochęduszko), Halinie Skibniewskiej (Marta A. Urbańska), Jadwidze Grabowskiej-Hawrylak (Łukasz Wojciechowski) i Anatolii Hryniewickiej-Piotrowskiej (Szymon Piotr Kubiak) ukazują nam zarówno wpływ tych niezwykłych kobiet na polską myśl architektoniczną, jak i ich osobiste często portrety.

Bohaterki książki „Architektki”

Diana Reiterówna (ur. 1902) – Po ukończeniu studiów na Politechnice Lwowskiej wzięła udział w konkursie na projekt gmachu Biblioteki Jagiellońskiej. W latach 30. pracowała w krakowskim Urzędzie Wojewódzkim. Później działała w komitecie organizacyjnym Związku Inżynierów Żydów. W czasie wojny trafiła do getta, a następnie do obozu w Płaszowie, gdzie prawdopodobnie zginęła.

Barbara Brukalska (1899-1980) – architektka modernistyczna, prekursorka nowoczesnego budownictwa, profesor na Politechnice Warszawskiej. Jako przedstawicielka funkcjonalizmu i członkini grupy Praesens razem z mężem, Stanisławem Brukalskim, projektowała tanie, funkcjonalne budynki o prostych bryłach (m.in. kolonie WSM na Żoliborzu). Po II wojnie światowej samodzielnie opracowała projekt np. osiedla mieszkaniowego Okręcie.

Marta Leśniakowska, prof. nadzw. dr hab., historyczka sztuki. Pracownik naukowy w Instytucie Sztuki PAN, gdzie kieruje Studium Doktoranckim,  oraz prowadzi  seminarium doktorskie „Sztuka i architektura XX-XXI wieku. Historia, teoria, krytyka, metodologia”. Wykładowca akademicki, kieruje Katedrą Historii Sztuki Nowoczesnej na Uniwersytecie Papieskim im. Jana Pawła II w Krakowie. Profesor wizytujący na Uniwersytecie Warszawskim. Autorka wielu artykułów z zakresu nowoczesnej sztuki i architektury, ich teorii i metodologii, oraz dziesięciu książek, m. in.: „Polski dwór: wzorce architektoniczne, mit, symbol”, wyd. 1: 1992, wyd. 2: 1996; „Co to jest architektura?”, 1996; „Architekt Jan Koszczyc Witkiewicz (1881-1958) i budowanie w jego czasach”, 1998;  oraz serii „Architektura w Warszawie” (wyd. i wznaw. od 1998). Mieszka w Warszawie.

Helena Syrkusowa (1900-1982) – założycielka grupy Praesens, profesor na Politechnice Warszawskiej. W latach 1931-1935 opracowywała wraz z mężem, Szymonem Syrkusem, projekt osiedla mieszkaniowego na warszawskim Rakowcu przy ul. Pruszkowskiej. Za największe ich osiągnięcie powojenne uznaje się wpisane na rejestr zabytków osiedle WSM na Kole, przy budowie którego zastosowano nowatorskie wówczas technologie.

Halina Skibiniewska (1921-2011) – urbanistka, profesor na Politechnice Warszawskiej, wicemarszałek Sejmu. Po wojnie pracowała m.in. w Biurze Odbudowy Stolicy. Brała udział w odbudowie Teatru Narodowego w Warszawie. Swoje projekty realizowała w duchu modernistycznym, ale otaczała je zielenią i wykorzystywała zabytki historyczne oraz elementy ruin, tworząc wyjątkowe osiedla (m.in. Sady Żoliborskie, Osiedle Szwoleżerów).

Jadwiga Grabowska-Hawrylak (ur. 1920) – jedna z najwybitniejszych przedstawicielek modernizmu w Polsce, członkini Stowarzyszenia Architektów Rzeczpospolitej Polskiej. Związana z Wrocławiem, gdzie zaprojektowała m.in. osiedle Kołłątaja i Gajowice oraz charakterystyczny kompleks mieszkaniowy przy pl. Grunwaldzkim, najbardziej wyraziste i jednocześnie najbardziej kontrowersyjne dzieło architektury w powojennej Polsce.

Anatolia Hryniewiecka-Piotrowska (zm. 1989) – absolwentka Politechniki Warszawskiej. Zaprojektowała poznański Pawilon Pracy Kobiet, który kwestionując rolę kobiety w życiu społecznym, zawierał działy poświęcone pracy w przemyśle, rzemiośle czy służbie zdrowia. Zachowany w duchu modernistycznym budynek wyróżniał się nowoczesną kolorystyką i wykorzystaniem liter jako elementu zdobniczego.

Książka zostałą wydana przez EMG. Seria Architektura jest najważniejsza jest dedykowana pamięci zmarłego w 2012 roku prof. Tomasza Mańkowskiego, architekta i pedagoga.