Targ Rakowy 11, IKM
29 listopada
Instytut Kultury Miejskiej, Gdańsk
Solo performans 100 Toastów
Via Negativa (Słowenia)
Czas: 45 min
100 toastów to autentyczna celebracja, podczas której publiczność zaproszona jest nie tylko do konsumpcji wytrawnego wina ale i do świętowania osiągnięć i porażek postaci,
które miały fundamentalny wpływ na naszą wspólną historię: artystów, polityków, zjawisk naturalnych. 100 toastów to kolektywne święto kulturowego konsumeryzmu. Świętujemy
to, co kochamy; pijemy za to, co uważamy za wielkie i za to czego nie akceptujemy; spożywamy ze smakiem wszystko, co jest nam zaoferowane. Wszystko po to, żeby narodowy pokarm mógł ulec ostatecznemu strawieniu. Na zdrowie!
Pierwszy pokaz 100 toastów powstał w Lublinie z okazji setnej rocznicy urodzin Tadeusza Kantora. W Słowenii publiczność wznosiła toasty ku czci wielkiego romantycznego poety i
propagatora słoweńskiego języka, Franca Preserena. Toasty były również poświęcone takim postaciom i zjawiskom jak: Dante Alighieri, George Washington, Josip Broz Tito, Jerzy Grotowski, ojcowie niepodległości ( z okazji 100 rocznicy Niepodległości Polski) i Covid -19.
Tekst i choreografia: Anita Wach i Bojan Jablanovec
Wykonanie: Anita Wach
Koncept i reżyseria: Bojan Jablanovec
Muzyka: Glenn Miller, Michael Nyman, The Stooges, Giuseppe Verdi, Alfred Schnittke
Producentka: Špela Trošt
Produkcja: Via Negativa ze wsparciem Urzędu Miasta Ljubljana (Słowenia),
Koprodukcja: Maat Festival (Lublin), Stowarzyszenie Ja Ja Ja Ne Ne Ne (Warszawa)
Anita Wach, tancerka, choreografka, performerka. W latach 1996-2003 tancerka Śląskiego Teatru Tańca w Bytomiu. Od 2005 roku była częścią warszawskiego kolektywu Teatr Bretoncaffe. Rezydentka Pact Zollwerein w Essen, stypendystka fundacji Pro Helvetia i Ministerstwa Kultury. Współtworzy międzynarodowy kolektyw Via Negativa
( Słowenia). Autorka prac solowych: ‘Inch 1,5’, ‘Mute’, ‘Ups’, ‘100 Toastow’. Reżyserka i choreografka spektaklu ‘gloria!’. Inicjatorka, współautorka i choreografka kolektywnych prac z
pogranicza teatru i performansu: ‘weast.com’ Prywatna Inventaryzacja’ ‘Dziewiąta’, ‘Sorry’, Physis’, ‘Don’t ask me to say what I think’, ‘Don’t f*ck me’. Autorka i realizatorka
dwuletniego projektu performatywnego ‘30 Movements’. Współzałożycielka eksperymentalnego kolektywu TukaWach. Mentorka podczas międzynarodowego
programu rezydencyjnego PARL – Performing Art. Research Ljubljana. Jako choreograf współpracowała z Teatrem Polskim iTeatrem Dramatycznym (Warszawa) oraz Teatrem Polskim (Bielsko Biała).
Bojan Jablanovec, reżyser teatralny, badacz, pedagog, założyciel i dyrektor artystyczny Via Negativa. W 1988 roku ukończył Akademię Teatralną w Lublanie. W latach 1993- 1999
reżyserował w słoweńskich teatrach repertuarowych. W 2002 roku założył Via Negativa, platformę badań, edukacji i produkcji współczesnej sztuki performance. Jego praca w Via
Negativa obraca się wokół tematów ideologicznej instrumentalizacji, estetyzacji i reprezentacji ciała, a także rozwoju kolektywnych procesów twórczych. Wraz z
międzynarodowym zespołem współpracowników stworzył wiele projektów, które były prezentowane na renomowanych międzynarodowych festiwalach i w centrach sztuki
współczesnej. W 2012 roku założył VN Lab, laboratorium sztuki performance Via Negativa. Jest także inicjatorem i założycielem portalu poświęconego refleksji nad współczesnymi sztukami performatywnymi Neodvisni (2019) oraz założycielem i dyrektorem programowym platformy PARL – Performance ArtnResearch Ljubljana (2019).
www.vntheatre.com
www.parl.si
30 listopada
Instytut Kultury Miejskiej, Gdańsk
Performans „Narodziny Wenus”
Maria Bitka
Czas: 60 min
Projekt rozpoczęłam 2023r podczas rezydencji w Instytucie im Jerzego Grotowskiego we Wrocławiu, w ramach festiwalu “Szczeliny. Kobiety w sztukach performatywnych”. Od tego
czasu wykonałam serię performansów i realizacji wideo, w których stwarzam napięcie, wynikające z konfrontacji, wyobrażeń z rzeczywistością. Wykorzystuję wizerunek kobiety,
stworzony przez biały, zwiewny kostium księżniczki. Mój tymczasowy strój za każdym razem powstaje i znika podczas wystąpienia. Sukienka uszyta z rozpuszczalnej tkaniny
zostaje poddana dekonstrukcji poprzez różne zabiegi i sytuacje – przez działanie fizjologii, sił natury lub poprzez kontekst miejsca. W pierwszej pracy z serii pod
tytułem Rozpuszczanie kostium naruszył pot wynikający z intensywnego treningu fizycznego. Działanie odnosiło się do obrazu – wizerunku, narzucanego przez kulturę, skonfrontowanego z cielesną fizjologią.
Kolejną pracę zrealizowałam w Irlandii, podczas rezydencji w Live Art Ireland, w tym przypadku kostium powstał w przypominających scenografię wnętrzach, zaprojektowanych
przez Deej Fabyc, aby finalnie zniknąć w żywiole oceanu. Następna praca powstała na parkingu Wonderland Garage w Bostonie, który swoją nazwę zawdzięcza parkowi rozrywki w miejscu, którego został zbudowany. W tym przypadku znikanie odnosiło się do konkretnego miejsca, a moje pojawienie się w nim przywracało pamięć i wyobrażenie innego świata. Praca „Narodziny Wenus” będzie kolejną z serii, która eksploruje napięcia pomiędzy marzeniami, a rzeczywistością, pozornym, zewnętrznym wyglądem, a skrywającym w sobie złożoność wnętrzem.
Maria Bitka jest artystką, absolwentką międzywydziałowych studiów doktoranckich na ASP we Wrocławiu (2021), studiów magisterskich na Wydziale Intermediów ASP w
Krakowie (2013) i Instytutu Sztuki na Uniwersytecie Opolskim (2010). W trakcie studiów przebywała na stypendiach na Universidad Nacional de las Artes w Buenos Aires w Argentynie, Academy of Art Architecture and Design w Pradze i Art Instytut w Indiana University of Pennsylvania w USA. W swojej praktyce artystycznej bazuje na osobistym doświadczeniu, które staje się punktem wyjścia do realizacji performansu, wideo, fotografii i instalacji. Dużą wagę przywiązuje do procesu powstawania prac, nie lekceważąc ich wizualnej i zmysłowej atrakcyjności. W tworzeniu performansów fascynuje ją to, że funkcjonuje jednocześnie w dwóch wymiarach, jest (o)sobą – żywym czującym ciałem i równocześnie figurą symboliczną – obrazem ciała kobiety. W swoich realizacjach porusza tematy związane z intymnością, relacją z przyrodą, a także zagadnienia tożsamości. Hobbystycznie śpiewa w zespole śpiewu tradycyjnego Niezłe Ziółka. Jest współzałożycielką grupy artystycznej Kuratorki i prezeską stowarzyszenia Opolski Projektor Animacji Kulturalnych. Zawodowo pracuje jako nauczycielka przedmiotów
artystycznych w Liceum Plastycznym w Opolu i asystentka w katedrze Mediacji Sztuki na Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu. Od zakończenia studiów magisterskich w roku 2010 wzięła udział w około 60 wystawach i festiwalach w kraju i za granicą, w tym w 10 wystawach lub wydarzeniach o charakterze indywidualnym. Część z prac i działań realizowała razem z grupą artystyczną Kuratorki lub we współpracy z innymi artystami.
Performans „Spore Fantasy” (pokaz premierowy)
Duet Chylińska/Pastuszak
Czas: 45 min
Spore Fantasy (sf) to seans intermedialny i „fake healing”, zanurzający osoby
uczestniczące w środowisku harmonizującym organizmy ludzkie i więcej-niż-ludzkie,
wprowadzający w stan głębokiego odczuwania.
Spore Fantasy (sf) to fantazja o fermencie dekonstruującym antropocentryczne patriarchalne systemy fantazja o międzygatunkowej wspólnocie opartej na (s)porowatej relacyjności
fantazja o remedium na kryzys fantazja o organizmach ludzkich i więcej-niż-ludzkich połączonych w głębokim odczuwaniu
jako nowej organizacji krajobrazu fantazja o nieskończonej liczbie potencjalnych połączeń, cielesności i tożsamości
Foto: Pastuszak/Chylińska Foto: Pastuszak/Chylińska
Koncepcja: Katarzyna Pastuszak, Nat Chylińska
Choreografia, wykonanie: Katarzyna Pastuszak
Muzyka: Nat Chylińska
Konsultacje naukowe: Sebastian Piskorski (UŁ)
Scenografia: Nat Chylińska, Katarzyna Pastuszak, Pleurotus ostreatus, Pleurotus citrinopileatus, Pleurotus djamor, Cladosporium, Penicillium, Aspergillus, Alternaria
Nat Chylińska: moim głównym obszarem działań jest performans i praktyki somatyczne. Poruszam się pomiędzy pracą (z) ciałem/ruchem, tekstem, materiałem dźwiękowym i wizualnym. Moja praktyka wynika z dążenia do pogłębiania świadomości związków ciała ludzkiego i środowiska, a także z zainteresowań teoretycznych, m.in.: posthumanizmem, teorią queeru, ekofeminizmem.
Katarzyna Pastuszak: tancerka/performerka, choreografka i dyrektor artystyczna Amareya Theatre & Guests, adiunktka w Zakładzie Badań nad Sztukami Performatywnymi
(IAiA – Uniwersytet Gdański). W działaniach artystycznych porusza się głównie w obszarze nowej choreografii i teatru fizycznego, łącząc poszukiwania ruchowe z aktualnymi nurtami
myśli humanistycznej. W ostatnich latach jej działania artystyczne i praktyczno-badawcze zakorzenione są w myśli posthumanistycznej i queer ekologii. Projekty zrealizowane w tej dziedzinie to: „Spore Fantasy (sf)” (projekt realizowany w ramach Stypendium Kulturalnego Miasta Gdańsk 2024), „Loop_Current” (reż. Maya Ciarrocchi, 2024), „Instabilités naturelles” (stworzony z Sonnets Trois Fois – Francja i Natalią Chylińską – PL, 2023), „Mapping Bodies, Landscapes, Relations” (2023), „Re:fungia – fungi score” (2022). W ostatnim czasie szczególne miejsce w jej praktyce artystycznej zajmuje królestwo grzybów.
Projekt „Spore Fantasy (sf)” realizowany jest ze środków Miasta Gdańsk w ramach Stypendium Twórczego 2024.
Performans/instalacja THE BORDER
Studio Wachowicz/Fret
czas: ok 45 min
Pomysł: Monika Wachowicz
Współpraca: Jarosław Fret
Wykonanie: Antonina Romanova i Monika Wachowicz
Teksty: Antonina Romanova i Monika Wachowicz
W projekcie wykorzystano fragmenty działań Antoniny z projektu „Tekst”
Aranżacja przestrzeni: Jarosław Fret i Monika Wachowicz
Montaż video: Maciej Mądry i Jarosław Siejkowski
Produkcja: Instytut im. Jerzego Grotowskiego we Wrocławiu i Monika Wachowicz Studio
Ciała i Emocji
Początkowo performans THE BORDER miał zaistnieć jako dokument o Antoninie Romanovej. Wojna zatrzymała performerkę na froncie, ale to nie znaczy, że nie mogła być
z nami jeszcze w innej odsłonie. Praca nad THE BORDER zaprowadziła mnie w totalnie nowe miejsce\pole do którego zaprosiłam Olene Matoshniuk (premierowa odsłona),
malarkę, kobietę mocno wspierającą artystki z Ukrainy, zamieszkałe w Polsce. Wszystko to, dokonało się za sprawą Jarosława Freta, który słysząc historię Romanovej, przekonał
mnie abym ją przywołała, uobecniła.
THE BORDER jest o tworzeniu nowego, intymnego języka [Nie]Obecnych, gdzie przysłowiowy „drut kolczasty” zanika. Pisząc „drut kolczasty”, pragnę przywołać obraz
dialogu więźnia/więźniarkę ze światem zewnętrznym, albo uchodźców za owym drutem. Cały czas wydobywa się głos, że chcielibyśmy człowieczeństwa a nie drutu kolczastego. THE BORDER oscyluje na skraju performansu z rytuałem i uroczystością. Na naszych oczach staje się „obrzędem przejścia” czyli momentem „odebrania i nadania” jednocześnie. Tworzy nowe pole, gdzie czas jest już tylko ruchomym obrazem wieczności.
THE BORDER nabrała ostateczny kształt podczas prezentacji w Szkocji na Edinburgh Festival Fringe, grana przez Antoninę Romanovą i Monikę Wachowicz we współpracy z
Jarosławem Fretem, prezentowana jako Studio Wachowicz/Fret. Projekt powstał z potrzeby dawania głosu tym, których głos jest w zawieszeniu.
Monika Wachowicz
THE BORDER otrzymała główną nagrodę na Festiwalu w Edynburgu 2024 „THE SCOTSMAN FRINGE FIRST 2024” oraz nomiację do The Brighton Fringe Excellence Award at Edinburgh Fringe Festival 2024.
Studio Wachowicz/Fret to twórczy tandem, którego pierwszym zrealizowanym projektem był, powstały w grudniu 2021 roku, „Sheol/ ולֹא] שְׁ“. Praca Studia poświęcona jest wzajemnemu przenikaniu się sztuki teatru i performansu oraz ich gatunkowego dopełnienia się w każdym scenicznym akcie. Hybrydowość, otwartość form, nad którymi pracuje Studio sprawia, iż powstałe w ramach kolejnych projektów prace określone zostają jako performatywna instalacja, seans, czy po prostu akcja. Ich wspólnym mianownikiem pozostaje sonoryczność i wyjątkowe wyczulenie na dźwięk, wibracje związane z każdym najmniejszym choćby działaniem. Twórcy podejmują regularną współpracę z wieloma artystkami/artystami, dla których ważna jest wrażliwość muzyczna w uznaniu jej prymarnego charakteru w określaniu tego, co międzyludzkie i arcyludzkie. Prace Studia budowane są głównie z narzędzi teatralnych wywodzących się z tradycji tragicznej a nie dramatycznej. To dożylne Słyszenie Świata!
1 grudnia
Instytut Kultury Miejskiej, Gdańsk
Performans BIELSZA NIŻ JAJORita Jankowska/Maja Miro
Czas: ok 45/50 min
tekst/wykonanie: Rita Jankowska
muzyka: Maja Miro
Odwracam świat. Zaczynam go od początku. Nie pytam, czy mogę, czy idziesz ze mną.
Idziesz? Robię Nic. Celebruję Jajo. Nieproduktywne, niewydajne, niecelowe, nieużyteczne, nonsensowne – Jajo. Lśniące i czyste. Zachowane skrawki mistycznych pieśni Safony dokończone muzycznie przez Maję Miro, i fragmenty poematu Rity Jankowskiej o odwróceniu świata – podważają i przeoczają zasady kapitalizmu 24/7.Idę spać.
Płynę kochać.
Rita Jankowska, pisarka, dramaturżka, reżyserka off-teatru, performerka. Założycielka autorskiego Teatru Błękitna Sukienka (2010-2017). Autorka utworów dramatycznych i
poematów dokumentalnych zrealizowanych scenicznie, w formie słuchowisk, czytań performatywnych, projektów teatralnych ze społecznościami Gdańska. Za spektakl „Trafiło Je” na 100-lecie praw kobiet z 30-osobowym chórem kobiet otrzymała w 2018 Nagrodę Teatralną Prezydenta Miasta Gdańska dla najlepszej reżyserki na Ogólnopolskim Festiwalu Sztuk Autorskich Windowisko.
Do swoich projektów powołuje chóry społeczne, z którymi pracuje na przecięciu dramy, czytania performatywnego i performansu. W swojej twórczości podejmowała tematy praw kobiet, doświadczenia i końca przemocy, żałoby, straty i uchodźstwa, dziedziczenia biedy, matek osieroconych przez dzieci-samobojców, doświadczenia raka i transformacji przez chorobę, traumy i międzygeneracyjnej transmisji traumy oraz pacjentów psychiatrycznych. Ostatnia premiera czytania performatywnego poematu „Zanim skończy nam się człowiek” przez 25-osobowy chór MATEK (z) MORZA odbyła się w maju 2024 w Instytucie Kultury Miejskiej w Gdańsku.W 2016 wyróżniona Nagrodą Specjalną Marszałka Województwa Pomorskiego za wybitne zasługi w dziedzinie twórczości artystycznej oraz upowszechnianie i ochronę kultury na rzecz mieszkańców Województwa Pomorskiego. Wielokrotna stypendystka Miasta Gdańska, Marszałka Województwa Pomorskiego oraz Ministra Kultury w dziedzinie literatury i dramatu. Trzykrotnie w półfinale Gdyńskiej Nagrody Dramaturgicznej. W 2023 roku ukazała się jej debiutancka książka prozatorska o transformacji traumy poprzez artystyczną drogę Dryfujące słońca wydana nakładem wydawnictwa papierwdole / Katalog Press.
Maja Miro jest multiflecistką, improwizatorką, kompozytorką. Tworzy autorskie projekty z udziałem fletów dawnych i nietypowych. Współpracuje z artystami reprezentującymi różne
dziedziny sztuki. Jest kuratorką festiwalu instrumentów historycznych Cappella Angelica i wykładowczynią Akademii Muzycznej w Gdańsku. Muzykę słyszy jako ruch w przestrzeni. Topograficznie porusza się w sferze dźwięków uznawanych za ciche – dzięki odpowiednim instrumentom odkrywa, że są to pasma dużo bardziej zagęszczone i nasycone niuansami, niż zwykło się o tym myśleć. W tym sensie strefa, do której sięga, może być rozumiana jako strefa cienia dźwięku. Inspirują ją zjawiska niespieszne. W ramach projektu stypendialnego przyznanego przez MKiDN stworzyła własny instrument, the perfect kisser, który przybliża ją do poszumowych aspektów dźwięku. Przy współpracy z Narodowym Muzeum Morskim w Gdańsku uruchomiła dźwiękowo 200- letni flecik poprzeczny, fife, wyłowiony z wraku z dna Bałtyku.
Performans „Czytanie”
Aleksandra Kubiak
Czas: 25 min
To, że Aleksandra Kubiak przez cały spektakl jest niemal nieruchoma, pozbawiona emocji, kompletnie, zdawałoby się, zdysocjowana – jest działaniem, reakcją – wydaje się, że właśnie tak wygląda ciało przechodzące przez pamięć; a w każdym razie znajdujące się wewnątrz procesów świadomego przeżywania bólu i utraty. (…)
Radek Kobierski
„Czytanie”, performans na podstawie autobiograficznego tekstu “Zrobię serce”, w którym artystka zrzuca z siebie kolejne warstwy emocji i wspomnień związanych z postacią nieżyjącego już ojca. Na kanwie tekstu powstał film zatytułowany “Żyj, głuptasie!”, składający się na tryptyk, w którym Kubiak mierzy się z prywatną rodzinną herstorią i wytycza przestrzeń osobistej wolności. W poemacie padają twarde słowa. To rodzaj pamiętnika. Intymna wypowiedź dotyka tego, co niewypowiadalne. Zbliża się do spraw, do których sama artystka przez lata nie chciała i nie mogła się zbliżyć. Uporanie się i godzenie się z nimi w przestrzeni języka i międzyludzkiej komunikacyjnej sytuacji jest wyjątkowym i za każdym razem innym wydarzeniem. Konfrontacja z osobistą biografią autorki przegląda się w osobistym doświadczeniu osób, których odwaga zostaje wystawiona na próbę w obliczu tej trudnej do przyjęcia wypowiedzi.
Anna Mituś
Aleksandra Kubiak, artystka wizualna, autorka performansów, filmów, form przestrzennych. Bada społeczną skuteczność sztuki. Od 2014 tworzy autobiograficzny cykl dzieł, w którym łączy często trudne, rodzinne doświadczenia z eksperymentem na polu działań filmowych, na styku performansu, filmu dokumentalnego, teatru. Pracuje z aktorami, jest autorką scenariuszy, pisze teksty, reżyseruje. W tym cyklu powstały, m.in. filmy „Śliczna jesteś Laleczko” z Elżbietą Lisowska Kopeć w roli matki artystki, „Mięso słonia” z Moniką Buchowiec i „Żyj, głuptasie!” z Arturem Belingiem w roli ojca artystki. Równolegle do biograficznego cyklu dzieł tworzy zaangażowane społecznie akcje. W tym cyklu powstała m.in. akcja „Baraca” wraz ze społecznością romską we Wrocławiu. Obecnie na zaproszenie Fundacji Salony pracuje nad performansem w oparciu o historię i archeologiczne badania terenu, na którym znajduje się kamienica, w której mieszka w Zielonej Górze.
W 2016 na Uniwersytecie Artystycznym w Poznaniu obroniła stopień doktory sztuki pod kierunkiem prof. Izabelli Gustowskiej (we współpracy z prof. Markiem Wasilewskim). Od 2017 pracuje w Instytucie Sztuk Wizualnych na Uniwersytecie Zielonogórskim.
www.aleksandrakubiak.com
SZEOL
Seans teatralny Moniki Wachowicz i Jarosława Freta
Czas: 75 min
Koncept: Monika Wachowicz i Jarosław Fret
Ruch sceniczny, kostiumy i wykonanie: Monika Wachowicz
Teksty: Monika Wachowicz i Jarosław Fret
Opracowanie muzyczne fragmentów jazzowych: Marcin „Cozer” Markiewicz
Wykonanie „Kwartetu na koniec czasu” Oliviera Messiaena: Jan Skopowski, Kamil
Grabowski
Scenografia: Jarosław Fret. Wykonana przez zespół Instytutu im Jerzego Grotowskiego
pod kierunkiem Piotra Jacyka.
Produkcja: Instytut im. Jerzego Grotowskiego, TEATROGRANTY 2021, Katowice Miasto
Ogrodów
Premiera: 3 grudnia 2021, Instytut im. Jerzego Grotowskiego (Wrocław), 8 grudnia 2021,
Teatr Śląski (Katowice)
Projekt finansowany przez: Instytut im. Jerzego Grotowskiego we Wrocławiu oraz
TEATROGRANTY 2021, Katowice Miasto Ogrodów (miasto-ogrodow.eu).Premierowe spektakle był prezentowane w ramach projektu „Szczeliny” organizowanego przez Instytut im. Jerzego Grotowskiego.
SZEOL / שאול to teatralny seans a równocześnie na wskroś współczesna lamentacja dla umarłych i nieumarłych, urodzonych i nieurodzonych. To zstępowanie po cienkiej linii oddechu, głosu, dźwięku na samo dno ciszy, która jak mityczny Szeol zakrywa, zamyka, stając się zasłoną, przez którą nie może przebić się żadne uczycie, żaden obraz. Jedyną siłą, która może uratować zstępujących do Szeolu jest Miłość. Zstępowaniu towarzyszy muzyka, a raczej jej niezwykła gęstość – jakby nasze ciała były „tylko” dźwiękiem, czy też instrumentem i zarazem ścieżką w głąb, bez dna.
Szeol / שאול to opowieść o pragnieniu i gotowości do życia pełnego i rozwibrowanego jak oddychanie ogniem.
Projekt Szeol / שאול powstał z inspiracji i fascynacji III Symfonią Pieśni żałosnych
Henryka Góreckiego. Rozbrzmiewa w nim też Kwartet na koniec świata Oliviera Messiaena oraz Miserrere Gregorgio Allrgriego. Nad wszystkim jednak góruje głos trąbki – kreśląc i przecinając zenit i nadir dźwięku, aby:
Snuć miłość, jak jedwabnik nić wnętrzem swym snuje,
Lać ją z serca, jak źródło wodę z wnętrza leje,
Rozkładać ją jak złotą blachę, gdy się kuje
Z ziarna złotego, puszczać ją w kłąb, jak nurtuje
Źródło pod ziemią. – W górę wiać nią, jak wiatr wieje,
Po ziemi ją rozsypać, jak się zboże sieje.
Ludziom piastować, jako matka swych piastuje.
Stąd będzie naprzód moc twa, jak moc przyrodzenia,
A potem będzie moc twa, jako moc żywiołów,
A potem będzie moc twa, jako moc krzewienia,
Potem jak ludzi, potem jako moc aniołów,
A w końcu będzie jako moc Stwórcy stworzenia.
Adam Mickiewicz, 1839, Lausanne