Znamy nominowanych do Nagrody Literackiej Miasta Gdańska „Europejski Poeta Wolności”

W 5. edycji Międzynarodowego Festiwalu Literatury „Europejski Poeta Wolności” wezmą udział poeci i poetki z Armenii, Azerbejdżanu, Bułgarii, Finlandii, Holandii, Islandii, Mołdawii i Wielkiej Brytanii.

Kryzys wielokulturowości, wyzwania ekologiczne, epoka antropocenu, integracja społeczna, dialektyka wolności i solidarności – to problemy, którymi żyją współcześni europejscy poeci wolności, i które z pewnością otrzymają swój artystyczny wyraz w finale bieżącej edycji Nagrody – mówi Krzysztof Czyżewski, przewodniczący Jury.

europejskipoetawolnosci.pl

Jury Nagrody Literackiej Europejski Poeta Wolności, pracujące w składzie: Krzysztof Czyżewski – przewodniczący, Paweł Huelle, Zbigniew Mikołejko, Stanisław Rosiek, Anda Rottenberg, Beata Stasińska i Olga Tokarczuk oraz nie głosujący sekretarz Jury Andrzej Jagodziński, podczas obrad 26 października 2016 roku, wybrało ośmioro nominowanych do Nagrody Literackiej Europejski Poeta Wolności 2018, którymi są:

Tatev Chakhian, Armenia (ur. 1992). Studiuje antropologię kultury na Uniwersytecie w Erywaniu. Jej wiersze publikowane były m.in.: w  antologiach: „18-31. Ormiańscy twórcy współcześni” (2011), „Latanie i skrzydła” (2010).

Poetka wersami swoich wierszy pokazuje nasz świat, lecz nie obawia się bezpośrednio zwracać po kolei do Chrystusa, Prezydenta, Al-Kaidy z żądaniem spokoju, bo jest sobotnia noc i ona musi spać… – mówi Hayk Hovhannisyan, tłumacz z języka ormiańskiego.

Tatev pisuje do magazynów literackich w Armenii, Polsce, Rosji, Austrii, Iranie i Libanie. Jej twórczość była tłumaczona na język niemiecki, polski, francuski, rosyjski, farsi i angielski. W 2014 roku otrzymała nagrodę Dionizego Maliszewskiego, Nagrodę Literacką Pierwszej Damy Armenii oraz „Sahak Partev” przyznawaną przez Kościół Katolicki w Armenii. Zajmuje się również przekładem literackim, malowaniem i poezją wizualną.

Selim Babullaoğlu, Azerbejdżan (ur. 1972). Selim jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych współczesnych poetów Azerbejdżanu. Poeta, tłumacz (z języków rosyjskiego i tureckiego przekładał Borisa Pasternaka, Zbigniewa Herberta, Czesława Miłosza czy Josifa Brodskiego) i eseista, członek Związku Pisarzy Azerbejdżańskich. Należy do Środkowoazjatyckiego PEN Clubu. Jest laureatem wielu nagród literackich w kategorii poezji oraz przekładu, w kraju i za granicą (w Turcji, Serbii i Kirgizji).  Opublikował trzy tomy poetyckie: „Tenha” (Samotny, 1996), „İlyas Göçmenin şekil defteri” (Album Iliasa Goczmena, 2010) i „Polkovnike heç kim yazmır” (Nie ma kto pisać do pułkownika, 2013 i 2014). Poezje Selima Babullaoğlu były tłumaczone na kilkanaście języków m.in.: na turecki, rosyjski, ukraiński, uzbecki, angielski, gruziński, perski, polski. W Polsce ukazał się tomik wierszy pod tytułem „Poświęcone biciu serca” (Wrocław 2007, Wydawnictwo ATUT). W związku z ukazaniem się tomu Selima Babullaoğlu prof. Jan Miodek pisał:

Wiersze Selima Babullaoğlu odznaczające się zarówno nowatorstwem formalnym, jak i głębią poruszanej problematyki, zasługują na wyjście poza czytelniczy krąg Azerbejdżanu. Uważam, że polski czytelnik będzie miał możliwość poznać nowa i ciekawą literaturę.

Plamen Doynov, Bułgaria (ur. 1969). Eseista, dramaturg, literaturoznawca i poeta. Pierwsze wiersze opublikował w 1991 roku. Jest jednym z twórców nurtu literatury bułgarskiej zwanego „pokoleniem 1990”. Autor kilku zbiorów wierszy dobrze przyjętych przez krytykę i cenionych przez bułgarskich odbiorców. Jego utwory były tłumaczone na język angielski, niemiecki, węgierski, serbski, chorwacki, turecki i fiński, a sztuki teatralne wystawiane są w całym kraju.  

Świat przedstawiony w „Sofia-Berlin” to szeroko zakrojona autorska wizja historii i geografii Europy czasów totalitaryzmu, głębokich dramatów społeczeństw i jednostek, a także dróg prowadzących do fizycznego i moralnego ocalenia, do wolności. Motywy strachu, władzy, zbrodni, sumienia są tu doprowadzone do skrajności; sposób przedstawienia postaci i wydarzeń czyni zaś z nich emblemat społeczeństwa i epoki. Głos poety jest przytłumiony, wolny od patosu, a jego obrazowość tym bardziej przejmująca, że sprowadzona do przyziemnych ram codzienności – mówi  Hanna Karpińska, tłumaczka z języka bułgarskiego.

Erkka Filander, Finlandia (ur. 1993). Debiutował w 2013 roku tomem „Heräämisen valkea myrsky” (Biała burza przebudzenia, Poesia 2013). Filander, zaczytany w wierszach Johna Keatsa, Percyego B. Shelleya, Dylana Thomasa, Rainera Marii Rilkego i Arthura Rimbauda, rzucił szkołę, żeby nic nie przeszkadzało mu w pisaniu. Opłaciło się: otrzymał prestiżową nagrodę literacką „Helsingin Sanomat”, największej fińskiej gazety, za najlepszy debiut roku, stając się najmłodszym w historii zdobywcą tego wyróżnienia.

Heräämisen valkea myrsky przedstawia jeden dzień lata, oglądany ciągle z nieco innej perspektywy. To obraz bezkresnego ogrodu. Choć człowiek jest w nim tylko gościem, przyroda dopuszcza go do swoich tajemnic; pozwala poczuć się częścią odwiecznej natury, wyzwalając go z ludzkich ograniczeń. Dzięki temu człowiek odnajduje wolność i spokój. Na łonie natury w pełni przeżywa też najpiękniejsze uczucia. Tomik przepełnia młodzieńcza energia, radość i pragnienie wolności – komentuje Katarzyna Szal.

Menno Wigman, Holandia (ur. 1966). Autor ponad dziesięciu tomików poetyckich, zbioru esejów o poezji, tłumacz. W latach 2012-2014 pełnił funkcję Poety Miejskiego Amsterdamu. Jest laureatem dwóch prestiżowych nagród literackich (Jan Campert-prijs, 2002 i A. Roland Holst-Penning, 2015). Proponowany do Nagrody EPW tomik „Mijn naam is Legioen” (Na imię mi Legion) został wydany w 2012 roku i był tak popularny, że w ciągu miesiąca czterokrotnie go dodrukowywano. W 2013 roku Wigman był nominowany do VSB Poëzieprijs, najważniejszej nagrody w dziedzinie poezji niderlandzkojęzycznej (holenderskiej i flamandzkiej). Wigman przedstawia w nim współczesnego człowieka w różnych jego uwikłaniach, zniewoleniach i dążeniach do osiągnięcia wolności.

We wszystkich wierszach ja liryczne i głos poety są silnie obecne. Z jednej strony pozwala to czytelnikowi na identyfikowanie się, a z drugiej – na rozpoznanie uniwersalizmu przedstawionej problematyki. Bo niezależnie od lokalizacji – klimatyczny Amsterdam, światowy Berlin czy zabite deskami Den Dolder – jest nas (samotnych) wielu, a wolność tak właśnie dla nas wygląda – mówi Barbara Kalla, tłumaczka z języka holenderskiego.

Linda Vilhjalmsdottir, Islandia (ur. 1958). Pochodzi z Rejkiawiku, gdzie pracuje dorywczo jako pielęgniarka. Wydała trzy tomy poezji: „Bláþráður” (1990), „Klakabörnin” (1993), w 2003 roku wydała powieść „Lygasaga”, a w 2015 pisaną przez siedem lat (2008-2015) „Wolność”, która jest krótkim traktatem poetyckim podzielonym na prolog i trzy części. Kolejne wiersze wynikają z poprzednich prowadząc do finału. Prolog powstał w 2008 roku, pozostałe części są pokłosiem kolejnych lat pracy poetki.

„Wolność” to traktat polityczny. Feministyczny. Realistyczny. Lewicujący. Z dodatkiem religii. A nade wszystko – uniwersalny. Bo gdzie nie nadużywa się wolności? Gdzie nie sortuje się ludzi jak odpady? W jakiej części północnego świata nie pa noszy się liberalny konsumpcjonizm? Wszyscy podlegamy globalnym prawom materializmu, wszyscy bardziej niż być, chcemy mieć – mówi Jacek Godek, tłumacz z języka islandzkiego.

Dumitru Crudu, Mołdawia (ur. 1967). Poeta, prozaik, dramatopisarz i krytyk literacki. Urodził się niedaleko Ungheni (Mołdawia), studiował w Tbilisi, skąd uszedł przed wojną domową na początku lat 90. Obecnie mieszka w Kiszyniowie. Jest autorem ośmiu tomów wierszy, kilku powieści i kilkudziesięciu dramatów, za które otrzymał wiele nominacji i nagród literackich w Mołdawii i Rumunii. Tłumaczony na kilkanaście języków (lecz nie na język polski). Współtwórca nurtu fracturism (manifestu powstałego w 1999r, nawołującego do opisywania codziennego życia, nonkonformizmu i protestu wobec mód i konwencji literackich.).  

– Autorski wybór wierszy Falsul Dimitrie („Fałszywy Dimitrie”), który Dumitru Crudu skomponował w 2014 roku, zawiera utwory powstałe między początkiem lat 90. a rokiem 2012. Crudu buduje w nich pesymistyczny obraz rzeczywistości popękanej, wypłowiałej, bez życia, po której tułają się opuszczeni ludzie w poszukiwaniu prywatnego – i rozumianego ogólniej – szczęścia. Jego droga twórcza doskonale ukazuje przemiany, jakie dokonywały się w mołdawskim społeczeństwie po 89′ roku, a także jak istotną rolę w myśleniu o wspólnotowości odgrywał język rumuński – mówi Jakub Kornhauser, tłumacz z języka bułgarskiego.

Alice Oswald, Wielka Brytania (ur. 1966). Angielska poetka średniego pokolenia, która w zgodnej opinii wielu krytyków i twórców jest najwyrazistszym i najbardziej oryginalnym głosem poetyckim Wielkiej Brytanii. Kilka razy nominowana do Nagrody T.S. Elliota, zdobyła ją w 2002 roku za tom „Dart”. Otrzymała także Forward Poetry Prize (2007) za tom „Dunt” oraz Warwick Prize for Writing,  i Corneliu M. Popescu Prize for European Poetry za tom „Memorial”. Jest jurorką Griffin Poetry Prize. Oswald, z wykształcenia filolożka klasyczna, z zawodu i wyboru ogrodniczka, żyje w niewielkiej wiosce w Devonshire.

Oswald jest poetką ekologiczną czy wręcz post-humanistyczną, nie oznacza bynajmniej, że nie ma w niej ludzi i ich spraw. Przeciwnie – wszystkie jej projekty poetyckie mają głęboko antropologiczny wymiar, portretują ludzi wobec natury, ale, co jeszcze ważniejsze, pozwalają ludziom mówić. To być może najbardziej przejmujący wymiar tej poezji: otwiera ona przestrzeń wolności dla ludzkich głosów, nie kontroluje ich i nie ogranicza przez wprowadzanie centralnej, podmiotowej świadomości, która by wyznaczała hierarchie albo komentowała i oceniała czy nawet odnosiła inne głosy do siebie. Poezja Oswald ma zdolność otwierania przed czytelnikami nieoczywistych przestrzeni metafizycznych, a także przestrzeni historii. Szuka odpowiedzi na pytanie kim i gdzie jesteśmy, jak również o to, co ze swoim byciem czynimy, jak zagospodarowujemy miejsce i czas, w którym się znaleźliśmy – mówi Maga Heydel, tłumaczka z języka angielskiego.