„Miasta, mity, mistyfikacje” to comiesięczne wykłady, których bohaterami są miasta rozumiane nie tylko jako twory przestrzenne i struktury urbanistyczno-architektoniczne, lecz również jako obszary nawarstwień kulturowych, historycznych i społecznych interakcji. Miasta jako kreacje ideologiczne i symboliczne miejsca; miasta obrosłe mitami i miasta uwikłane w historię.

 

Wykłady, które odbyły się w trakcie cyklu:

1. Genua – La Superba / dr Jacek Bielak (Uniwersytet Gdański) 7 listopada

Dumna Genua, jak określił Petrarka stolicę potężnej niegdyś republiki morskiej, może ubiegać się o miano jednej z najciekawszych urbanistycznie jednostek miejskich na świecie. Położenie, bliskość wzgórz, bogactwo budynków zachwycało artystów i przybyszy. Peter Paul Rubens poświęcił pałacom patrycjuszowskim Genui cały traktat, a Antoni van Dyck dorobił się znacznych sum na portretowaniu elity miejskiej. W czasach rozkwitu bogate genueńskie banki przez kilka wieków służyły swymi zasobami finansując dziury budżetu cesarstwa Habsburgów. Na wykładzie zostaną omówione najważniejsze aspekty tożsamości Genui, a obok architektury i malarstwa będzie można zobaczyć unikatowe wnętrza i dowiedzieć się wiele o życiu codziennym jej dawnych i współczesnych mieszkańców.

2. Aleksandria – metropolia Morza Śródziemnego / dr Łukasz Mikołaj Sadowski (ASP w Łodzi) 12 grudnia

Aleksandria została założona w IV w. p.n.e. Była jedną z największych i najważniejszych metropolii starożytności. Miastem, które jeszcze w średniowieczu funkcjonowało jako ważny port, by w czasach nowożytnych ulec pauperyzacji i degradacji. W połowie XIX wieku Aleksandria odżyła jako nowoczesne miasto, rozbudowywane na polecenie władców Egiptu przez Europejczyków. Powstało ono na miejscu starożytnych reliktów, w znacznej mierze je zacierając i przykrywając. Do wybuchu  II wojny światowej szczególnie silne były tu wpływy włoskie, choć zarazem Aleksandria miała wybitnie kosmopolityczny charakter. W pejzażu architektonicznym dominowały wzorce włoskie, co nadawało miastu wygląd dużo bardziej „zachodni” niż wskazywała by na to geografia. Obok tradycyjnej, historyzującej lub eklektycznej zabudowy powstawały tu nowoczesne, modernistyczne budynki. II wojna światowa, a potem rewolucja Nassera zmieniły całkowicie charakter Aleksandrii.  Obecnie miasto jest najważniejszym portem Egiptu, w którym zabytkowa zabudowa przeplata się z nowoczesnością i obszarami biedy.

3. Piza – nie tylko „torre pendente” / dr Jacek Bielak (Uniwersytet Gdański) 9 stycznia

Piza zazwyczaj kojarzy się z jej najbardziej stereotypowym znakiem rozpoznawczym, czyli „krzywą wieżą”. Tymczasem jeszcze w czasach Goethego, który zostawił o niej obszerne wspomnienia ze swej podróży włoskiej, bardziej intrygujące wydawały się inne zabytki, a zwłaszcza baptysterium, katedra i najciekawszy cmentarz świata – Camposanto. Miasto zniszczone dość znacznie w czasie II wojny światowej, zostało jednak starannie odbudowane. Dziś nadal nosi ślady swej wspaniałej średniowiecznej przeszłości. Podczas wykładu zostaną omówione najważniejsze zabytki sztuki tej miejskiej republiki, a także fenomen eksportowy warsztatu rzeźbiarskiego rodziny Pisanich.

4. Białe słonie smart city? Scenariusze przyszłości przestrzeni miejskiej / Krzysztof Gubański (Uniwersytet Warszawski) 27 lutego

Technologiczny wyścig zbrojeń nie omija też naszych miast. Miasto organizm przekształcone w miasto maszynę to już nie kwestia przyszłości, ale obecnie wdrażanych technologii. Mimo że historia urbanistyki zna rozmaite recepty na uzdrowienie miast, zaskakująco mało uwagi poświęca się idei smart city, nie jako technologicznemu gadżetowi, ale właśnie pewnemu paradygmatowi radykalnej (a jednocześnie niewidzialnej) przebudowy miast. Jakie są źródła tej koncepcji związane z przemianą modeli gospodarczych, polityk rozwojowych, kapitalizmem kognitywnym czy roli jaką pełni współczesna przestrzeń miejska w globalnym łańcuchu wartości ziemi? Czy słuszne są obawy przed orwellowską rzeczywistością i oligopolem firm technologicznych? Czy rację mają cyfrowi anarchiści, zwolennicy otwartych danych liczący na demokratyzację miejskiego życia dzięki technologii? Postaram się,na przykładzie konkretnych doświadczeń, nakreślić możliwe scenariusze przyszłości przestrzeni miejskiej korzystając z debaty o smart city jako papierka lakmusowego społecznej walki o kształt przyszłej przestrzeni miasta.

5. Białe Miasta. Tel Awiw i Gdynia / dr inż. arch. Anna Orchowska-Smolińska (Politechnika Gdańska; Weronika Szerle (Muzeum Miasta Gdyni) 6 marca

Tel Awiw, położony na kontynencie azjatyckim, na wschodnim wybrzeżu Morza Śródziemnego leży na historycznej drodze lądowej łączącej Europę, Azję i Afrykę. Założony w 1909 na peryferiach starożytnego portu morskiego Jafa bardzo szybko stał się nadmorską aglomeracją. Stało się za sprawą urbanistów, którzy w latach dwudziestych i trzydziestych XX wieku, projektowali Tel Awiw wzorując się na koncepcjach angielskich „miast ogrodów”. Jednorodny architektonicznie charakter miasta wypracowali w tym czasie licznie napływający do Palestyny żydowscy architekci wykształceni w różnych europejskich ośrodkach, m.in. w Niemczech, Francji, Belgii i we Włoszech. Dzięki nim w centrum Tel Awiwu powstało pond cztery tysiące modernistycznych budynków, a cały zespół miejski „Białego Miasta” Tel Awiwu w 2003 roku został umieszczony na Liście światowego dziedzictwa UNESCO, jako największy na świecie zespół budynków w stylu międzynarodowym. Subiektywny spacer po dalekim i egzotycznym dla Europejczyka Tel Awiwie, pozwoli na dojrzenie licznych podobieństw z bliską Gdynią…

6. Klucze do Lejdy /  Pavko Krajka 10 kwietnia

Leiden, nazywana w Polsce Lejdą, jest prawdopodobnie najmniej znanym historycznym miastem w Holandii, nawet dla mieszkańców sąsiadującej Hagi czy Amsterdamu. Tu powstał najstarszy holenderski uniwersytet; tu urodził się Rembrandt; tu zainicjowano europejską hodowlę tulipanów; tu również wprowadzono po raz pierwszy w Europie papierowy banknot płatniczy. Miasto 88 mostów nad zabytkową siecią kanałów, współcześnie wypełnione ponad setką wierszy najwspanialszych światowych poetów, upublicznianych w oryginalnych językach na fasadach budynków, w ramach ciągle rozwijającego się projektu wiersza ściennego.
Herb miasta to dwa czerwone skrzyżowane klucze na białym tle. To klucze do Nieba trzymane przez św. Piotra, któremu poświęcono wielki gotycki kościół w centrum miasta. Ze względu na ten herb Lejda jest określana jako „Sleutelstad”, czyli kluczowe miasto. Na wykładzie spróbujmy znaleźć do niego najlepszy klucz!

7. Nagasaki – japońskie „okno na świat”/ dr Łukasz Mikołaj Sadowski (ASP w Łodzi) 29 maja

Nagasaki, to drugie miasto, na które zrzucona została bomba atomowa. Takie skojarzenie jest najczęstsze. Rzadko wspomina się o tym że miasto posiada ciekawą, wcześniejszą historię. Ten mały port rybacki, położony w wysuniętej, południowo-zachodniej części archipelagu wysp japońskich był naturalnie predestynowany do kontaktów z zagranicą. I to tu właśnie w XVI wieku  powstał główny ośrodek handlowy. To tu przybijały statki z kupcami i misjonarzami. To Nagasaki i okolice stały się wreszcie najbardziej schrystianizowanym fragmentem Japonii. W okresie „zamknięcia” państwa, (1 poł. XVII – poł. XIX w.) tylko tutaj, na niewielkiej i klaustrofobicznej wysepce Deijima mogli przybywać i mieszkać kupcy holenderscy. Po otwarciu Japonii na świat (1854) Nagasaki straciło swój wyjątkowy status, ale szybko stało się znów prężnym ośrodkiem działalności cudzoziemskich przedsiębiorców. Powstała wtedy nowa zabudowa w stylu zachodnim, a miasto znów uzyskało kosmopolityczny charakter. Mimo iż część substancji miejskiej została starta z powierzchni ziemi przez wybuch bomby atomowej, to zachowało się naprawdę wiele interesujących przykładów zabytkowej architektury z 2 poł. XIX i 1 poł. XX wieku. Ta architektura w tej chwili stanowi jedną z największych atrakcji turystycznych Nagasaki – miasta o trudnej, ale i fascynującej historii.

Kurator cyklu: Hubert Bilewicz (Instytut Historii Sztuki UG)
Wykłady odbywają się w środy w godz. 18.00 – 19.30
Instytut Kultury Miejskiej, Gdańsk, Długi Targ 39/40

Jacek Bielak, historyk sztuki i tłumacz. Od 2009 r. jest adiunktem w Zakładzie Historii Sztuki Nowożytnej Instytutu Historii Sztuki UG. Interesuje się sztuką Gdańska oraz dziejami modernizacji miast europejskich. Najnowsze zainteresowania dotyczą badań nad mecenatem medycejskim w XVII wieku.

Hubert Bilewicz, historyk sztuki, nauczyciel akademicki, edukator. Pracuje w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu Gdańskiego. Zajmuje się badawczo m.in. historią szkoły sopockiej i gdańskiego środowiska artystycznego po 1945 roku. Interesują go zwłaszcza rozmaite (artystyczne i pozaartystyczne) uwikłania sztuki.

Krzysztof Gubański, socjolog miasta; doktorant w Instytucie Socjologii UW. Aktualnie zajmuje się badaniem warszawskiego rynku nieruchomości z perspektywy socjologii i antropologii ekonomicznej. Interesuje się też społecznymi konsekwencjami technologii cyfrowych. Stypendysta programu „Diamentowy Grant” Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Odbył staż w College of Urban Planning and Public Policy University of Illinois (Chicago). Współautor projektów eksperckich i konsultacyjnych z zakresu polityki miejskiej.

Pavko Krajka, gdańszczanin czeskiego pochodzenia; architekt wnętrz, grafik, designer, fotograf, rysownik; animator kultury z wieloletnim doświadczeniem pracy w Polsce, Holandii, Francji. Prowadził w Sopocie własne kluby queerowe i muzyczne: Faktoria, Pestka, Elton. W Paryżu współredagował edytorsko i graficznie Stage Fashion Magazine.

Anna Orchowska-Smolińska, architekt, adiunkt w Katedrze Historii, Teorii Architektury i Konserwacji Zabytków Wydziału Architektury Politechniki Gdańskiej. Specjalizuje się w historii architektury XIX i XX wieku, w szczególności architektury modernistycznej oraz przemysłowej.

Łukasz M. Sadowski, historyk sztuki, wykładowca (w latach 2010-2016 kierownik) Katedry Teorii i Historii Sztuki na łódzkiej ASP. Od 2012 Prezes Oddziału Łódzkiego Stowarzyszenia Historyków Sztuki. Członek Polskiego Instytutu Studiów nad Sztuką Świata. Obecnie zajmuje się zagadnieniami relacji kulturowych między krajami Dalekiego Wschodu (Chiny, Japonia), a Europą i USA w XIX i XX wieku.

Weronika Szerle, historyczka sztuki, muzealniczka, doktorantka na Wydziale Architektury Politechniki Gdańskiej. Pracuje w Dziale Sztuki Muzeum Miasta Gdyni. Bada historię mody, architektury i dizajnu, a w szczególności związki między nimi.

Kontakt

Paulina Cichosz

Paulina Cichosz

email: paulina.cichosz@ikm.gda.pl